1922 - 2008 86 χρόνια μετά η επέτειος μνήμης θέτει ερωτήματα

Της Ελένης Μπίστικα, Καθημερινή 10/9/08

«Τέτοια εποχή πάντα, πρώτη του Σεπτέμβρη μετακομίζαμε. Πέστε ότι και τώρα μετακομίζουμε. Μόνο που αλλάζουμε όχι σπίτι, αλλά τόπο, πατρίδα», έλεγε η χήρα Αθανασία στα πέντε παιδιά της, το έκτο ο Δημήτρης, είχε πληρώσει φόρο αίματος πολεμώντας για τη Μεγάλη Ιδέα. Η πίκρα των λόγων της καρφώθηκε στη μνήμη των παιδιών της με πυρωμένα καρφιά, καθώς περίμεναν τη σωτηρία να 'ρθει από τη θάλασσα, από τα ξένα καράβια. Πίσω η Σμύρνη καιγόταν. Είχαν αφήσει το σπίτι τους, ταχτοποιημένο, πεντακάθαρο «μην πουν ότι είμαστε κακονοικοκυρές», είπε η μητέρα, δασκάλα στο Σχολαρχείο, γύρισε τρεις φορές το κλειδί και το 'βαλε βαθιά στην τσέπη. Και έφυγαν...

Τέτοιες μέρες όλοι μετράνε τα χρόνια, 86 από τότε. Και έχουν φύγει πια οι Σμυρνιοί που μπήκαν στα καράβια και έγιναν διά βίου πρόσφυγες, ενώ μετριούνται στα δάχτυλα αυτοί που έμειναν τελευταίοι μάρτυρες. Η μνήμη πονάει. Χθες, γράφαμε πως η Μητρόπολη Πειραιώς και Φαλήρου τίμησε τους Αγίους εθνομάρτυρες της Ιωνίας με λαμπρότητα και συγκίνηση στον Μητροπολιτικό ναό της Αγίας Τριάδος. Και οι πολλοί Μικρασιάτες, ο πρόεδρος της Ενώσεως Σμυρναίων κ. Ευάγγελος Τσίρκας και τα μέλη του Δ.Σ. πέρασαν και προσκύνησαν τη φορητή εικόνα του Αγίου νεομάρτυρος Χρυσοστόμου Σμύρνης, κατά κόσμον Καλαφάτη, που αρνήθηκε να εγκαταλείψει το ποίμνιόν του και να φύγει, αν και είχε ειδοποιηθεί...

«Υμνος και Θρήνος της Σμύρνης»

Είναι μια εκδήλωση τονισμένη στην ίδια ανάγκη να μην ξεχαστεί αυτό το ξεκλήρισμα του Ελληνισμού από τις ακτές της Ιωνίας. Τη διοργανώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μικρασιατών Ανατολικής Αττικής στο Θέατρο του Αμερικανικού Κολλεγίου, Γραβιάς 6, Αγία Παρασκευή, την Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου 2008, ώρα 8 μ.μ. Την πρόσκληση υπογράφουν η πρόεδρος κ. Βούλα Σαριντζιώτη - Παπαγεωργίου και η γενική γραμματέας κ. Στέλλα Μαλαπέτσα. Μετά τον χαιρετισμό της προέδρου, την ομιλία του συγγραφέως κ. Γ. Καπράνου, τακτικού μέλους Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών θα ακολουθήσει προβολή φωτογραφικού υλικού, συνοδεία μουσικής και κειμένων, που επέλεξε η πρόεδρος και αποδίδει ο ηθοποιός Γιώργος Μπασιάκος.

Συμμετέχουν η παιδική χορευτική ομάδα του Συλλόγου Περαμίων Κυζικηνών, η χορωδία και η χορευτική ομάδα του συλλόγου Μικρασιατών Πιερίας, η χορευτική ομάδα της Πανελλήνιας Ενωσης Εφεσίων και η χορευτική ομάδα του Συλλόγου Περαμίων Κυζικηνών. Χορηγός της εκδήλωσης το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, που ήλθε από τη Σμύρνη το 1922 με τη Μικρασιατική Καταστροφή. Με αμερικανικό καράβι έφυγε, σε ηλικία 17 ετών παλικαρόπουλο, παίρνοντας το βαφτιστικό του χαρτί, το ενδεικτικό του από το Αρμοστειακό Γυμνάσιο Σμύρνης και μερικές φωτογραφίες από «τη ζωή στη Σμύρνη, της προκοπής και της χαράς», όπως έγραψε στα τρία βιβλία - κατάθεση μαρτυρίας του ο Γιώργος Θεοφάνους Κατραμόπουλος. Η οικογενειακή επιχείρηση, το χρυσοχοείο κάηκε, αλλά ξαναστήθηκε με χίλιους κόπους και αναστήθηκε, όπως και η δική του οικογένεια στην Ελλάδα, στην Αθήνα. Οι βασανισμένοι, ξεκινώντας από το μηδέν έγιναν νοικοκυραίοι, ο φόβος όμως του ξεριζωμού, της «μετακόμισης» είναι στο κύτταρό τους μέσα...

Από τη Μυτιλήνη, που η στήλη πέρασε στα τέλη Αυγούστου, η Νομαρχία Λέσβου στέλνει το δικό της «παρών» στην επέτειο της ζοφερής προσφυγιάς που οι διπλωμάτες, και όχι μόνον, δεν θέλουν να τη θυμούνται. «Ενθύμηση Ιωνίας» ονομάζεται το καλαίσθητο Τρίπτυχο από τις «Συναντήσεις της Παράδοσης με τη Σύγχρονη Τέχνη» που διοργανώνει η Νομαρχία Λέσβου.
Συγκλονίζει και θέτει ερωτήματα το ποιητικό κείμενο του Αριστείδη Καλάργαλη, με εικονογράφηση το δυνατό γλυπτό του Αριστείδη Πατσόγλου. Το τρίπτυχο τυπώθηκε σε 500 αντίτυπα εκτός εμπορίου, με επιμέλεια του Island. Να θυμόμαστε πρέπει και ας πονάει. ΄Η μήπως πρέπει να έλθει σαν λύτρωση, η απαγκίστρωση «από τη θλιβερή γοητεία του παρελθόντος»; Ρωτά το κείμενο του Αριστείδη Καλάργαλη που το δημοσιεύουμε αυτούσιο.

Ενθύμηση Ιωνίας

«Βραδιάζει· άναψε η γραμμή του ορίζοντα της Ανατολής. Οι βάρκες πλέουν στα δύο νερά. Χιλιάδες χρόνους ο δρόμος είναι ένας. Το νησί, η θάλασσα και η στεριά. Το σκοτάδι των ανθρώπων αλλάζει την πορεία της ζωής, κατά καιρούς. Τα χνάρια όμως έχουν χαραχτεί στο άυλο σημειωματάριο των αιώνων.

Σε αυτή τη γραμμή του ορίζοντα βγαίνει ένας άλλος Ηλιος. Σαν έρθει το σούρουπο, δε βασιλεύει, γίνεται Σελάνα. Η σκιά και η λάμψη της Ιστορίας τον γνωρίζει. Είτε πέφτει στις πάλλευκες ακροπόλεις, είτε στ' αποκαΐδια της πόλης. Ο νους στο πατρογονικό σπίτι με τις μεγάλες κρικέλες στην οξώπορτα. Που άλλαξε τον κύρη του χωρίς να το θέλει. Στο ανώφλι γράμματα και αριθμοί του προπάτορα. Τρίζει η σκουριασμένη πόρτα της αυλής. Η ζωή έκρουσε το λουλουδιαστό ρόπτρο. Καθρεφτίστηκε στην είσοδο, πέρασε μέσα από αραχνοΰφαντες κουρτίνες, ψηλοτάβανα δωμάτια, στη μεγάλη σάλα γιόρτασε, λυπήθηκε. Με τους χρόνους μετράμε την απόσταση από εκείνον τον Σεπτέμβρη. Η μνήμη έχει γεύση αίματος και αλατιού. Εχει ο χαλασμός τέλος; Οι πρόγονοι πώς θα μετρηθούνε; Χρόνια μου μιλάνε από τον τοίχο. Βαριά η κληρονομιά του παρελθόντος.

Κάτω από την άσκεπη κόγχη του ιερού ξαπόστασα. Απομεινάρια πίστης συναντάνε τους πίσω χρόνους. Κάθε εποχή και το αγκωνάρι της, η σύνδεση μόνο αλλάζει. Αρχαίοι ναοί, εκκλησίες, τεμένη. Και ο Πρωτομάστορας ένας «Οι άνθρωποι, πώς αλλάζουν οι άνθρωποι», έλεγε ένας γέρος τον περασμένο αιώνα στην ακροθαλασσιά. Οι άνθρωποι πορεύονται ζυγιάζοντας το δίκιο και τ' άδικο.

Στη θυμέλη της Αιολίδας πρωταγωνιστές, σε μια απρόσμενη παράσταση Ιστορίας. Τα αγάλματα του Ασκληπιείου μυρίζουν βασιλικά και γεράνια, αναζητούν εναγωνίως τους ανθρώπους να τους λυτρώσουν ή να λυτρωθούν από τη θλιβερή γοητεία του παρελθόντος. Στο γέρμα των αιώνων ελπίζουν όλοι. Αναμένουν μια υπόγεια ίαση σωμάτων και ψυχών, ώσπου η μνημοσύνη να γίνει ενθύμιση Ιωνίας», Αριστείδης Καλάργαλης. Υπάρχει, όμως, και ο αντίλογος. Αυτό που άλλοι ελπίζουν, πολλοί άλλοι το φοβούνται. Να ξεχαστεί ένας ξεθεμελιωμός όταν η δεύτερη γενιά προσφύγων -εμείς- και η τρίτη -τα παιδιά μας- θα έχουν φύγει... Θα είναι αρκετή τότε η Ενθύμηση Ιωνίας; Μήπως πρέπει να θωρακίσουμε τη μνήμη, αλλά να μπορούμε και να συγχωρούμε, να περνούμε απέναντι, όπως ο ήλιος στο γέρμα του;

Αλήθεια πότε ο Πανιώνιος Γ.Σ.Σ. θα τιμήσει την Μικρασιατική Καταστροφή; Πότε θα ανάψουμε ένα κεράκι για τους 23 αθλητές του συλλόγου που χάθηκαν στη μικρασιατική λαίλαπα; Πότε επιτέλους ο Πανιώνιος θα θυμήσει στους νεοέλληνες ότι είναι η ομάδα που ιδρύθηκε στη Σμύρνη το 1890 και ξεριζώθηκε από τους τους Τούρκους το "μαύρο" 1922; Πότε;